Wat doe je als je zelf niet het slachtoffer bent van discriminatie maar wel de omstander? ‘Holy shit, ik ga er nú wat van zeggen!’ riep Eloise, gravin van Oranje en gaf op een Amsterdams terras voor verborgen camera’s het goede voorbeeld. Twee Movisie-deskundigen kwamen hierover in de media aan het woord: Joline Verloove bij Hart van Nederland en Hanneke Felten bij de NOS. In dit artikel geven we meer achtergrondinformatie: waarom is het nuttig om in te grijpen, waarom doen mensen dat niet altijd en hoe grijp je wel in?

‘In scène gezet of niet, racisme komt vaak voor in allerlei soorten en maten’, zegt Hanneke Felten, Movisie-onderzoeker naar het effectief bestrijden van discriminatie. ‘Het is cruciaal dat mensen ingrijpen. Als je ziet dat andere mensen ingrijpen, dan doe je dat zelf ook sneller. Mensen zijn toch kuddedieren’, stelt Felten.

Schuldgevoelens

De eigen veiligheid gaat voor, maar ingrijpen blijft altijd belangrijk, zegt Joline Verloove. Ingrijpen als omstander zorgt er namelijk ook voor dat degene die heeft gediscrimineerd, daarvan kan leren. Mogelijk zelfs met een langeretermijneffect. In het ideale geval voelt de dader zich schuldig of op een andere manier vervelend over wat hij of zij gedaan heeft. Die gevoelens vormen een motivatie om er in de toekomst op te letten dat het niet meer voorkomt.

Sociale norm

Maar niet alle daders ervaren deze schuldgevoelens en lang niet bij alle daders treedt er dus bewustwording op. Desalniettemin kan ingrijpen toch ook bij die mensen effect hebben, en ook op de omstanders die er bij staan. Het stelt ook aan hen een sociale norm: het laat zien, ‘dit accepteren wij hier niet.’ Het optreden van de gravin op het terras in Amsterdam is juist daarom zo belangrijk. ‘Het stelt een nieuwe sociale norm. Als niemand iets doet, dan lijkt het oké. Ook in kleine situaties is dit belangrijk; als op je werk iemand een racistische of discriminerende opmerking maakt en niemand zegt er wat van dan gaat diegene daarmee door of gaan anderen het ook doen. Ingrijpen heeft echt zin’, aldus Felten.